Komu przysługuje urlop opiekuńczy?

Zgodnie z przepisami, które obowiązują od 26 kwietnia 2023 r., pracownikowi przysługuje w trakcie roku kalendarzowego nowy urlop – nazwany przez ustawodawcę urlopem opiekuńczym. 

Obowiązuje w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Za członka rodziny uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.

Pracownik może skorzystać z urlopu opiekuńczego także wtedy, gdy opieki lub wsparcia wymagać będzie inna osoba, będąca członkiem jego rodziny, lecz niewymieniona powyżej lub nawet w ogóle z nim niespokrewniona. Warunkiem skorzystania z urlopu będzie wówczas sam fakt wspólnego zamieszkiwania w tym samym gospodarstwie domowym.

Wniosek o urlop opiekuńczy

Pracodawca udziela urlopu opiekuńczego TYLKO na podstawie wniosku pracownika. W ustawie nie ma mowy o załączaniu dokumentów do wniosku.

Urlop będzie udzielany na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.

We wniosku pracownik wskazuje:

• imię i nazwisko osoby, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych oraz

• przyczynę konieczności zapewnienia przez pracownika osobistej opieki lub wsparcia oraz 

– w przypadku członka rodziny: stopień pokrewieństwa z pracownikiem lub

– w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny ‒ adres zamieszkania tej osoby.

Adres zamieszkania będzie podawany w celu potwierdzenia, że osoba niebędąca członkiem rodziny zamieszkuje z pracownikiem w tym samym gospodarstwie domowym.

Przykład

Pracownik chce skorzystać z urlopu opiekuńczego, ponieważ opieki wymaga, np. zamieszkujący z nim konkubent/konkubina lub zupełnie obca niespokrewniona osoba.

Warunkiem skorzystania z urlopu opiekuńczego jest oświadczenie pracownika, wskazujące na wspólny adres zamieszkania.

Przykład

Pracownica chce skorzystać z urlopu opiekuńczego, aby zająć się chorym bratem. Ponieważ brat nie jest w rozumieniu art. 173 § 2 kp. członkiem rodziny, konieczny jest wspólny adres zamieszkania rodzeństwa. Pracodawca nie może żądać urzędowego potwierdzenia wspólnego adresu zamieszkania, może jednak odmówić udzielenia urlopu w przypadku podania w oświadczeniu innego adresu zamieszkania.

Informacje o stanie zdrowia we wniosku

We wniosku nie będą podawane szczegółowe informacje o stanie zdrowia osoby, której pracownik zapewnia osobistą opiekę, a jedynie przyczyna konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika.

Można jednak przewidzieć, że pracownik, który składa wniosek np. w formie elektronicznej, przekaże pracodawcy informacje o stanie zdrowia osoby, która wymaga jego opieki lub wsparcia.

Pracodawca nie może odesłać/oddać wniosku pracownikowi w celu jego poprawnego wypełnienia, powołując się na RODO i zbyt dużo informacji w treści wniosku. 

Pracodawca zobowiązany jest wówczas zapewnić prawidłowe przetwarzanie pozyskanych danych osobowych.

Wymiar urlopu opiekuńczego

Pracownik może skorzystać z urlopu opiekuńczego w wymiarze 5 dni. Urlop ten może być wykorzystany jednorazowo albo w częściach.

Ochrona w trakcie urlopu opiekuńczego

Pracownik korzystający z urlopu opiekuńczego objęty jest szczególną ochroną stosunku pracy przewidzianą w art. 177 § 1 k.p. Ochrona działa od momentu złożenia wniosku o udzielenie urlopu w przewidzianym prawnie terminie ‒ na dzień przed jego rozpoczęciem.

Oznacza to, że pracodawca nie będzie mógł wypowiedzieć (z wyjątkiem ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy) ani rozwiązać umowy o pracę bez wypowiedzenia pracownikowi w okresie ochronnym. Będzie to możliwe jedynie, jeśli zajdą okoliczności uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy tego pracownika i reprezentująca go zakładowa organizacja związkowa wyrazi na to zgodę.

Pracodawca nie będzie mógł również w tym czasie prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy z chronionym pracownikiem.

Do pracownika korzystającego z urlopu opiekuńczego odpowiednie zastosowanie mają również przepisy dotyczące powrotu do pracy po urlopach związanych z rodzicielstwem (art. 186(4) k.p.) oraz przepisy o elastycznej organizacji pracy (art. 188(1) k.p.).

Wynagrodzenie za czas urlopu opiekuńczego

Urlop opiekuńczy ma charakter bezpłatny. Oznacza to, że za okres urlopu pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie.  Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. W tym przypadku brak jest informacji o przysługującym prawie do wynagrodzenia.

Pracownik, który będzie przebywał na urlopie opiekuńczym i zachoruje, nie będzie miał prawa do zasiłku, ani wynagrodzenia chorobowego.

Upoważnienie do przetwarzania danych osobowych

Jak wskazuje Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, zgodnie z motywem 35 rozporządzenia RODO, do danych osobowych dotyczących zdrowia należy zaliczyć wszystkie dane o stanie zdrowia osoby, której te dane dotyczą, ujawniające informacje o przeszłym, obecnym lub przyszłym stanie fizycznego lub psychicznego zdrowia tej osoby.

Dane te objęte są szczególnym reżimem przetwarzania i, biorąc pod uwagę przepisy unijnego rozporządzenia o ochronie danych, powinny podlegać większej ochronie.

Zgodnie z par. 3 art. 22[1] b Kodeksu pracy do przetwarzania danych osobowych szczególnych kategorii (m. in. danych dot. stanu zdrowia) mogą być dopuszczone wyłącznie osoby posiadające pisemne upoważnienie do przetwarzania takich danych wydane przez pracodawcę. Osoby dopuszczone do przetwarzania takich danych są obowiązane do zachowania ich w tajemnicy.

Podsumowanie

• pracownik składa wniosek o udzielenie urlopu w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z urlopu opiekuńczego;

• pracodawca może domagać się określenia stopnia pokrewieństwa lub wskazania adresu zamieszkania osoby wymagającej opieki lub wsparcia;

• pracodawca nie może żądać potwierdzenia stanu zdrowia osoby wymagającej opieki lub wsparcia;

• pracodawca nie ma podstaw do weryfikacji powodu żądania i obowiązany jest udzielić pracownikowi zwolnienia;

• zwolnienia udziela się na dni, będącymi dniami pracy pracownika zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;

• pracownik może wykorzystać urlop jednorazowo albo w częściach;

• za czas zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.

Jeśli interesuje Cię temat nowych uprawnień pracowniczych, zapraszam do lektury wpisu na temat zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej.

Wpis na blogu nie stanowi porady prawnej. Artykuł odnosi się do ogólnej sytuacji prawnej, dlatego nie może stanowić rozwiązania dla indywidualnego problemu. Jeżeli potrzebujesz indywidualnej konsultacji, zapraszam do kontaktu.

https://prawopracyprzykawie.pl/uslugi/konsultacje/