Czym jest siła wyższa według Kodeksu pracy?

Ani dyrektywa, ani Kodeks pracy nie definiują pojęcia siły wyższej.

Należy w tym zakresie odwołać się do sposobów jej ujmowania w praktyce orzeczniczej. Zgodnie z nią za siłę wyższą uznaje się zdarzenie, które jest zewnętrzne, nadzwyczajne i niemożliwe do przewidzenia, któremu nie można było zapobiec.

Wymiar zwolnienia

Zwolnienie umożliwia pracownikowi niestawienie się w pracy w przypadku zaistnienia pilnych spraw rodzinnych, spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika (art.148 (1) § 1 kp.). Obowiązuje w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w roku kalendarzowym.

Uwaga:

Nauczyciel ma prawo do zwolnienia w wymiarze 2 dni w roku kalendarzowym, z zachowaniem prawa do połowy wynagrodzenia (nie udziela się zwolnienia w wymiarze godzinowym).

Zwolnienie dla pracownika w niepełnym wymiarze czasu pracy

Jeśli ze zwolnienia w wymiarze godzinowym korzysta pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, wymiar zwolnienia ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.

Przykład:

Pracownikowi, który pracuje w wymiarze ½ etatu, przysługuje prawo do 8 godzin zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w roku kalendarzowym.

Wniosek

O sposobie jego wykorzystania decyduje pracownik w pierwszym wniosku złożonym w danym roku kalendarzowym. Określa, czy skorzysta z niego w dniach czy w godzinach.

Pracownik składa wniosek o udzielenie zwolnienia od pracy najpóźniej w dniu, w którym chce zacząć z niego korzystać, a pracodawca obowiązany jest udzielić pracownikowi zwolnienia.

Pracodawca nie ma podstaw do żądania potwierdzenia lub udokumentowania wystąpienia przesłanek, dlatego wniosek opierać się będzie TYLKO na oświadczeniu pracownika.

Odmowa udzielenia pracownikowi zwolnienia

Ustawodawca nie przewidział odmowy udzielenia pracownikowi dnia wolnego w przypadku wystąpienia siły wyższej. Jednocześnie nie wprowadził żadnego mechanizmu umożliwiającego pracodawcy weryfikację podawanych informacji.

Oczekiwanie na zgodę

Pomimo że przepisy nie przewidują możliwości odmowy udzielania czasu wolnego, to nie ma jednocześnie podstaw do samodzielnego udzielenie sobie urlopu przez pracownika. Pamiętać należy o konieczności oczekiwania na zgodę.

W Kodeksie pracy, zarówno w treści zapisów dotyczących urlopu z powodu działania siły wyższej, jaki i urlopu na żądanie, ustawodawca posłużył się zwrotem „pracodawca obowiązany jest udzielić”. Wskazuje to na podobne zasady udzielania tych urlopów.

W orzecznictwie przyjmuje się, że pracownik nie może rozpocząć korzystania z urlopu na żądanie, dopóki pracodawca nie wyrazi na to zgody. Uważam, że w sytuacji urlopu z powodu działania siły wyższej obowiązywać będą takie same zasady.

Wynagrodzenie za czas zwolnienia

Za czas zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej pracownik zachowa prawo do 50% wynagrodzenia. Oblicza się je jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego zgodnie z § 5 rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy.

Przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop. Jednak składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.

Zasady udzielania zwolnienia od pracy w wymiarze godzinowym stosuje się odpowiednio do pracowników, dla których przepisy szczególne określają niższą niż 8-godzinną dobową normę czasu pracy. Oznacza to, że przy obliczaniu wynagrodzenia za ten czas, zmienne składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy nie dłuższe niż miesiąc, przyjmuje się wyłącznie z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy.

Dwa dodatkowe dni nieobecności spowodowane siłą wyższą nie są wliczane do puli rocznego urlopu wypoczynkowego pracownika ani do puli urlopu na żądanie.

Podsumowanie

• pracownik składa wniosek o udzielenie zwolnienia od pracy najpóźniej w dniu, w którym chce zacząć z niego korzystać;

• pracodawca nie ma podstaw do weryfikacji powodu żądania i obowiązany jest udzielić pracownikowi zwolnienia;

• wymiar zwolnienia ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika;

• za czas zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej pracownik zachowa prawo do 50% wynagrodzenia obliczanego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego;

• dwa dodatkowe dni nieobecności spowodowane siłą wyższą nie będą wliczane do puli rocznego urlopu wypoczynkowego pracownika ani do puli urlopu na żądanie.

Wpis na blogu nie stanowi porady prawnej. Artykuł odnosi się do ogólnej sytuacji prawnej, dlatego nie może stanowić rozwiązania dla indywidualnego problemu. Jeżeli potrzebujesz indywidualnej konsultacji, zapraszam do kontaktu https://prawopracyprzykawie.pl/uslugi/konsultacje/.